İlk giren ilk çıkar olarak Türkçeleştirilen FIFO hatları çevrim süreleri farklılık gösteren veya proses koşulları dolayısıyla (kürlenme, raf ömrü vs.) bekleme süresi gerektiren proseslerde tampon görevi görmektedir. FIFO, proses akışının sürekli olmadığı (veya tek parça akışın olmadığı) sistemlerde üretimin sürekliliğini sağlayan bir kontrol yöntemidir.
FIFO ile ilgili tanımlamalara sıklıkla rastlanırken FIFO uzunluğu hesaplamasının nasıl yapıldığına dair kaynak bulmak oldukça zordur. FIFO hatları prosesler arası süre farklılıklarını yaratan 4 temel unsur vardır.
1. Hedef Akış Zamanı
2. Raf Zamanı
3. Bekleme Zamanı
4. Proses Süreleri Arasında Dengesizlik
- 4.1. Müşteri Proseste Çevrim Süresi Farklılıkları
- 4.2. Tedarikçi Prosesteki Duruşlar (Arıza, Setup)
1. Hedef Akış Zamanı
Tedarikçi proseste üretilmiş olan bir yarı mamulün hedeflenmiş bir akış süresi söz konusu ise bu süreyi aşmayacak şekilde bir FIFO hattı uzunluğu tanımlanmalıdır.
Örneğin 5 dk takt zamanı olan bir hatta 120 dakikalık bir akış süresi hedefi söz konusu ise; 120/5=24 adet’lik bir maksimum FIFO uzunluğu tanımlanmalıdır.
2. Raf Zamanı
Hedef Akış zamanında olduğu gibi tedarikçi proseste üretilmiş olan bir yarı mamulün kısıtlı bir raf ömrü söz konusu olabilir. Bu durumda raf ömrünü geçmeyecek şekilde bir FIFO hattı tasarlanmalıdır. Burada ürün ömründeki riskler göz önüne alınarak bir emniyet katsayısı “x” ile (0<x<1) FIFO uzunluğunu çarpmanız gerekir.
Örneğin 12 dk takt zamanı olan bir hatta raf ömrü 1,5 gün ile sınırlandırılmış ve emniyet katsayısı 0,9 ise; (1,52460)/12x0,9=162 adet’lik bir maksimum FIFO uzunluğu tanımlanmalıdır.
3. Bekleme Zamanı
Raf Zamanı hesaplamasından farkı emniyet katsayısının 1’den büyük olmasıdır. Bekleme süresindeki güvenilirlik durumuna göre FIFO hattının uzunluğu artırılmalıdır.
Örneğin 8 dk takt zamanı olan bir hatta bekleme süresi 0,5 gün olan bir yarı mamül için 1,1 emniyet ile FIFO uzunluğu; (0,5x24x60)/8x1,1=99 adet’lik bir maksimum FIFO uzunluğu tanımlanmalıdır.
4. Proses Süreleri Arasında Dengesizlik
Bu tip FIFO hattını, otoyolda ilerleyen ve hızları sürekli değişkenlik gösteren iki aracın arasındaki takip mesafesi olarak nitelendirebiliriz.
4.1. Çevrim Süresi Farklılıkları
Bu FIFO hatlarında farklı çevrim sürelerine sahip ürünler üreten bir hat söz konusudur. Ürünler arası çevrim süresi farklılığı ile üretim miktarı çarpımının takt zamanından en yüksek sapmayı yarattığı parti büyüklüğü esas alınarak çevrim süreleri arasındaki farklılıklar takt zamanına oranlanır ve FIFO hattı uzunluğu hesaplanmış olur.
Örneğin 23, 20, 18 ve 16 sn’lik çevrimlere sahip ve ortalama parti büyüklüğü sırasıyla 94, 48, 62 ve 80 olan A, B, C ve D ürünlerinin ağırlıklı ortalamalı takt zamanı (AWCT) 19 sn olan bir değer akışında FIFO uzunluğunu hesaplamak için öncelikle takttan toplam sapması en yüksek olan parti büyüklüğü bulunmalıdır. (16-19)x80=-240 sn ile en yüksek sapma D ürününde olduğuna göre; FIFO hattı uzunluğu; ((19-16)x80)/16=15 adet olarak hesaplanır.
4.2. Tedarikçi Prosesteki Duruşlar
Proseste yaşanan herhangi bir arıza, duruş sözkonusu olduğunda veya setup için tedarikçi proses durduğunda, müşteri prosesi idare edecek olan stok miktarı FIFO hattının uzunluğunu verecektir. Bekleme Süresi örneğinde olduğu gibi arıza, setup ve duruşlardaki sapmalar dikkate alınarak bir emniyet katsayısı ile çarpılmalı ve bu şekilde FIFO hattı uzunluğu hesaplanmalıdır.
Örneğin 13 dk takt zamanı olan bir hatta arıza (veya setup) süresi 1,15 emniyet katsayısı ile 3 saat olan bir tedarikçi proses için FIFO uzunluğu; (3x60)/13x1,15=15,92 ~16 adet’lik bir maksimum FIFO uzunluğu tanımlanmalıdır.
FIFO hatları doğru kullanıldığında yarı mamul stoklarının kontrollü bir şekilde yönetilmesine olanak tanır. Aynı zamanda itme tipi her noktaya plan veren bir sistemden sizi kurtarır ve üretim planlama yükünüzü üzerinizden alır. Siz yukarıdaki 4 farklı FIFO hesaplamasından sizin için doğru ve uygun olanına göre sisteminizi kurgulayın yeter!
Kaynakça
Duggan, K., Creating Mixed Models Value Stream, 2002
Hamel, M., Connor, M., Lean Math Blog
Roser, C., All About Lean, Blog Page
Can Yükselen
