1990’lı yıllarda Daniel Jones ve Jim Womack’ın “Yalın” kelimesini tanımlamalarıyla birlikte hayatımıza giren Yalın Düşünce kavramı gerek Yalın Düşünce kitabında geçen örnekler dolayısıyla gerek orijini olan Toyota’nın bulunduğu sektör dolayısıyla ne yazık ki sadece bir üretim stratejisi olarak görülüyor.
Kimi çevreler ise Yalın’ı bir üretim stratejisi olmakla birlikte, işgücü kazancı, adam*saat verimliliği ve işçi azaltmanın kibar bir yolu olarak tanımlıyor. Diğer bir grup ise Yalın’ı sadece üretim stratejisine bağlı olarak şekillenen bir maliyet azaltma yöntemi ve kapitalizmin bir uzvu olarak nitelendirebiliyor.
Ama durum gerçekten böyle mi? Yalın sadece bir üretim stratejisi, bir maliyet azaltma yolu veya daha az işçiyle daha çok iş yapma yöntemi mi ? Daha doğrusu Yalın’ın kapsamı sadece üretim ile mi ilgili?
YALIN EĞER BİR ADAM*SAAT KAZANCI İSE
Yalın’ın sadece bir adam saat kazancı olduğunu düşünenler Yalın’ın arkasındaki diğer unsurları ne yazık ki göz ardı etmektedirler. Eğer Yalın sadece basit bir işçi çıkarma aktivitesi veya adam*saat kazanma çabası olsaydı; otomasyon ve robotik sistemler bu ihtiyacı fazlasıyla yerine getirebilirdi. Otomasyon ve robotik sistemler grev yapmazlar, bakımlarını yaptığınız sürece hastalanmazlar, bir işi tam istenildiği şekilde ve istenildiği zamanda yaparlar. Onları motive etmeniz kesinlikle gerekmez. Elektrik, hava, su gibi temel ihtiyaçlarını karşılamanız istediğiniz verimi onlardan almanız için yeterlidir.
Ama burada kaçırılan en kritik unsur, robotların düşünen bir beyne sahip olamadığı gerçeğidir. Robotlar veya otomasyon sistemleri istediklerinizi yerine getirebilirler; ancak sizin için ne yazık ki fikir geliştiremezler. Diğer önemli nokta ise otomasyon sistemleri ile esneklik arasındaki ters orantıdır. Otomasyon sistemleri bir işi tam ve doğru yapabilirler; ancak herhangi küçük bir değişiklik halinde eğer programlanmamışlarsa buna uyum sağlayamazlar. Kolayca eğitilip kısa süre içinde sisteme kendi kendine adapte olamazlar. Talepte veya ürün ya da hizmetteki herhangi bir modifikasyonda hiç bir öneri geliştiremezler. Bu da büyük yatırımlar ile satın alınmış, üretimin ya da sistemlerin kurtarıcısı olarak görülen otomasyon sistemlerinin en büyük hezimetlerinden biridir. Elbette otomasyon sistemleri ile büyük işçi kazanımı sağlayabilirsiniz; ancak düşünen beyinleri de aynı hızla kaybedersiniz.
YALIN EĞER BİR MALİYET AZALTMA STRATEJİSİ İSE
Yalın gerçekten sadece basit bir maliyet azaltma stratejisi olsaydı, bu hedefe ulaşmak çok da zor olmayabilirdi. Yatırımları kısarak, kalite oranlarınızı dikkate almayarak, yeni çalışan alımını durdurarak, bakım faaliyetlerini ortadan kaldırarak kolaylıkla maliyetlerinizi azaltabilirsiniz. Fabrikanın sabit giderlerinde kısıntıya giderek, değişken maliyetlerde de küçük oynamalar yaparak bu maliyet azaltma stratejisine kolayca hizmet edebilirsiniz. Bana zaman zamn bakım aktiviteleri esnasında bakım maliyetlerini nasıl azaltabilirim diye soru soranlar oluyor; ben de onlara şu cevabı veriyorum: “ En iyi bakım maliyeti azaltma yöntemi, bakım yapmamaktır!”
Buradan yola çıkarak yeni yatırımların tümünü kısarak, işletmeyi kendi yağında kavurarak (mevcut imkanları ile sürdürerek), adam çıkararak, maliyetlerinizi kısabilirsiniz. Ama ne yazık ki, çalışanlarınızın size olan saygısını işine olan motivasyonunu ve yeni işler geliştirme istek ve çabasını yok edersiniz! Size sormak istiyorum: “Maliyetlerini azaltmış ama ruhunu kaybetmiş bir işletme olmak ister misiniz?”
YALIN EĞER BİR İMALAT/ÜRETİM STRATEJİAİ İSE
Yalın eğer gerçekten sadece İmalat/Üretim alanına hizmet ediyor olsaydı, bunu o bildiğimiz birçok meşhur Yalın, TQM ya da Six Sİgma aracı ile başarabilirdik. Raporlar, formlar, tertip düzen sağlayacak yöntemler, problem çözme yöntemleri, Kaizenler (Sürekli İyileştirme Aktiviteleri), standartlar, efsanevi bilgisayar yazılımları, elektronik veri toplama sistemleri, kanbanlar (sinyal kartları), poka yoke araçları, andon panoları, rengarenk Oobeya odaları ve güzel Japon isimli pek çok araç bu imalat stratejisine hizmet edebilirdi.
Peki önemli olan sadece bu güzel isimli araçlar mı yoksa bu araçları uygulama becerisi ve motivasyonunun kendisi mi? Yani işin ruhu nerede? Yukarda bahsi geçen bütün bu araçlar zamanında Toyota’da General Electric’te uygulanan ya da Deming’in kitaplarında yazan şeyler.
Bizler ne yazık ki bu araçlara tamir kutusunda bulunan çekiç, tornavida, pense gibi bakıyoruz. “Ortalık mı dağınık; 5S uygulayalım, stoklar mı fazla; Just In Time yapalım, kanban sistemi kuralım, problemler mi var; QCC aktiviteleri yapalım, kalite sorunu mu var; Poka Yoke aracı kullanalım vs vs…
Yalın Uygulamalara ve orijini imalattan gelen bu güzel isimlere sahip Yalın Araçlara sadece “tamir kutusundaki aletler” gözüyle bakarsak işin ruhunu kaybederiz. Bu araçlar imalatta kullanıldıkları için Yalın Sistemi oluşturmadılar, bir iş mükemmelliği sistemi olan Yalın Düşünce’nin uygulanabilirliğini sağladıkları için var oldular.
BÜYÜK RESMİ GÖREBİLMEK
Aslolan büyük resmi görebilmektir. Yalın Araçların ne yazık ki amaç edinildiği bir anlayış içindeyiz. Tümdengelim yaparak özü unutmamalıyız. Yalın Araçlara bu mentalite ile yaklaşmak; en üstün özelliklere sahip bir kameranın harika filmler çekeceğini söylemeye benzer.
Halbuki Yalın Düşünce orijini imalat sektöründen, Toyota’dan, Deming’den gelen bir iş mükemmelliği stratejisidir. Maliyetleri azaltmak, işçi kazancı sağlamak, verimliliği artırmak bunun çıktılarıdır. Girdiler ise Amaçlar, Prosesler, İnsanlardır (People, Process, Purpose-3P). İnsan faktörünü gözardı edip işçi çıkartarak, sadece proses mükemmelliğine odaklanıp robotlar satın alarak, salt maliyetleri düşürme gayesi olarak olaya bakıp diğer unsurları gözardı ederek bu iş mükemmelliği sistemine ulaşmak İMKANSIZDIR!
3P unsurunu girdi olarak kabul edip, insanların düşünme yetisini kullanarak problem çözücüler yaratmak; bu problem çözücüler ile mükemmel prosesleri birlikte tasarlamak ve bunları sürekli geliştirmek, bu insan ve prosesler ile gerçek gaye olan iş mükemmelliği sistemine ulaşmak GERÇEK YALIN’ın esas amacı olmalıdır.Ancak GERÇEK YALIN sayesinde Yalın Düşünce sadece bir İmalat Stratejisi, Maliyet Azaltma Yöntemi veya İşgücü Kazancı anlayışı olmaktan çıkıp; gerçek bir mükemmellik sistemi, bir büyüme stratejisi ve tüm topluma hizmet eden bir anlayış halini alabilir.
Sevgiler
Can Yükselen
